De informatie op deze pagina komt uit het interview met de Historische Vereniging Nijeveen, en is deels aangevuld met informatie van het internet. De bronnen zijn terug te vinden op de pagina 'bronnenlijst'.

Fysisch
Als we de fysische kenmerken van het dorp rond 1825 vergelijken met het dorp nu dan zie je dat er veel veranderd is. Als we over Nijeveen spreken hebben we het over het hele gebied tussen Meppel en Steenwijk. Het is van oorsprong een veengebied. Nijeveen is het laagstgelegen stuk van Drenthe. De vervening van Nijeveen is begonnen vanuit Friesland en vanuit Oosterhesselen (Drenthe). Vanuit Friesland is Kolderveen ontgonnen, al in de 13e eeuw. Dit is het eerste deel van Nijeveen wat ontgonnen is. Nijeveen is vanuit Oosterhesselen ontgonnen, maar pas in de 14e en 15e eeuw. Toen de ontginning begon is de kerk het eerste gebouw wat gebouwd is. De kerk van Kolderveen dateert uit 1367, de kerk van Nijeveen dateert uit de 14e/15e eeuw.

Nijeveen is een dorp/gebied dat bestaat uit vier verschillende delen. Als je op de kaart kijkt heb je linksonder Kolderveen, rechtsonder Nijeveen, rechtsboven de Nijeveense bovenboeren en linksboven de Kolderveense bovenboeren. Vroeger werden Kolderveen en Nijeveen ook van elkaar gescheiden door een tolhuisje. Tegenwoordig is die scheiding niet zo prominent meer aanwezig.

In het begin van de vervening werd alleen aan de noordkant van Nijeveen gebouwd. Hier was de grond goed genoeg om huizen op de bouwen en het land was geschikt om te gebruiken. Pas in 1800 werden er ook aan de zuidkant boerderijen gebouwd. In die tijd is de Drentse hoofdvaart gegraven en dit zorgde voor meer afvoer van water. Het land aan de zuidkant werd door het afvoeren van het water ook bebouwbaar.

In de tijd van de ontginning waren de akkers smal en erg langgerekt. De akkers waren zo'n 40 meter breed en 400 meter lang. Alle akkers lagen achter elkaar. De vader van Lourens Schippers had zo'n langgerekt stukje grond. In het midden van het stuk land was een sloot aan gelegd om het land te ontwateren en aan de zijkanten was het afgebakend met een sloot of een boswal.

In 1960 is een begin gemaakt met de ruilverkaveling. Door de ruilverkaveling hadden de boeren veel betere en grotere stukken land. De bovenboeren waren met hun land en producten vooral gericht op Steenwijk, de mensen uit Nijeveen en Kolderveen waren vooral gericht op Meppel. Er lag in die tijd nog geen goede weg tussen de bovenboeren en Nijeveen en Kolderveen. Eind 1800 is er een verharde weg aangelegd van de bovenboeren naar Nijeveen en Kolderveen. Toen kon men vanaf de bovenboeren gemakkelijk naar Nijeveen en van daar door naar Meppel.

In de loop van de tijd is de bebouwing van Nijeveen uitgebreid. Er zijn een aantal nieuwbouwwijken bijgekomen, waaronder de vogelbuurt. Veel nieuwbouw is er niet. De kern is uitgebreid, maar dat stelt in verhouding helemaal niet zoveel voor. Een tiental jaar geleden was hier de nieuwe weg, er stonden wat winkels, maar de kern was helemaal nog niet zo groot toen. Het waren twee straten, en dat was het. Inmiddels zijn er wel een aantal nieuwbouwwijken, maar Nijeveen breidt zich niet noemenswaardig uit.

Economisch
Er is in en rondom Nijeveen lange tijd alleen maar sprake geweest van vervening. In de tijd van het winnen van turf was Nijeveen het economische hart van het gebied. Meppel was alleen een afvoerplaats van turf. Nijeveen is begonnen met 27 erven, oftewel 27 toonaangevende boeren. Het logo van de gemeente bestaat uit 27 vakjes, die vertegenwoordigen de 27 erven. Op het logo staan ook nog de 10 zilveren penningen: de tienden die Meppel moest betalen aan Nijeveen. Vroeger betaalde Meppel dus aan Nijeveen, tegenwoordig is het eigenlijk omgekeerd. Er is een verschuiving geweest van de economische situatie. Nijeveen was de bron: hier werd de turf gewonnen en afgevoerd; dat was natuurlijk het centrum van de economie. Maar de turf werd via de griften afgevoerd naar Meppel, waar de handelaren zaten die de turf opkochten er verhandelden. Uiteindelijk trekt handel een grote kring van mensen aan. Daardoor is Meppel groot geworden, en Nijeveen uiteindelijk niet verder gegroeid.

Het wapen van de gemeente Nijeveen (Google.com)

Tegenwoordig heeft Nijeveen geen 27 erven meer. Boeren raken op leeftijd en hebben geen opvolging meer, omdat hun kinderen allang gezien hebben dat het erg veel werk is voor een niet al te grote opbrengst. De boerenbedrijven worden groter. Ze moeten ook wel, om stand te houden in de maatschappij van tegenwoordig.Veel boeren stoppen, de grond wordt opgekocht door de buurman. Er komen dus steeds minder, maar wel hele grote bedrijven. In elk van de vier streken van de gemeente zijn er misschien maar 5 of 7 actieve boerenbedrijven meer.

Veekeuring 1938 (Beeldbank Nijeveen)

Het grootste gedeelde van de voorzieningen is ook verplaatst naar Meppel. Er is nog een bakker, een cafetaria en een supermarkt in Nijeveen. Voor de dagelijkse voorzieningen kan men dus nog in het dorp terecht. Voor de gespecialiseerde voorzieningen moeten de inwoners naar Meppel of Steenwijk.

Nijeveen heeft nog wel een huisartsenpost. Het is een combinatie van twee huisartsen. Deze hebben een passie voor het boerendorp, en een van de artsen heeft ook al opvolging. Zijn dochter ziet het wel zitten om in een dorp als huisarts aan de slag te gaan. Het verzorgingsgebied van de artsen is trouwens groter dan alleen Nijeveen. Ook Havelte, Wanneperveen en Giethoorn behoren tot het verzorgingsgebied.

De mensen die tegenwoordig in Nijeveen komen wonen, komen niet vanwege het grote aanbod aan werk. Ze werken vaak elders en vestigen zich in Nijeveen. Er is bijvoorbeeld in Meppel geen huis te vinden, of het is niet mooi genoeg, of ze zijn hier geboren en komen terug naar hun roots, of willen gewoon dorps wonen. Deze forensen werken dus in de stad en wonen in Nijeveen. De werkgelegenheid is dus van vroeger tot nu verschoven van Nijeveen naar omliggende steden als Meppel en Steenwijk. 

Demografisch
In een krantenbericht van juni 1961 is de volgende informatie te vinden over de demografie van Nijeveen.

Onderstaande gegevens gaan over de kern van Nijeveen (2010). De gegevens van 2010 gaan niet over de gemeente Nijeveen, omdat deze door de gemeentelijke herindeling opgegaan is in de gemeente Meppel.

Kern Nijeveen - Gemeente Meppel
Gemeente: Meppel
Buurt: Kern Nijeveen

Bevolking (2010)
Aantal inwoners: 2.565
Aantal mannen: 1.245
Aantal vrouwen: 1.320
Geboorte (2008): 30
Sterfte (2008): 20
Niet-westerse allochtonen: 2%
Bevolkingsdichtheid: 3.569 personen per km²

In deze gegevens is te zien dat, ondanks dat alleen de kern hier meedoet in de volkstelling, het aantal inwoners aanzienlijk is vermeerderd. Er zijn ongeveer duizend inwoners bijgekomen in een kleine 50 jaar. Wat opvalt is dat het dorp nu meer vrouwen dan mannen huisvest. Het geboortecijfer van 2008 is hoger dan het sterftecijfer van 2008 wat betekent dat Nijeveen ook natuurlijke bevolkingsgroei kent.